Güzel Ahlak Tevbenin Mertebesidir

Güzel ahlak (tezhib) tevbenin bir mertebesi olup, dört rüknü vardır: 

Sükûti olmak, lüzumsuz konuşma yapmamak, susmayı bilmek.  

Zikir ehli olmak.  

Nafile oruca devam etmek.  

Uykuyu azaltmak, bilhassa seher vakitlerinde uyanık bulunmak. 

   Tezhibin bu rükunlarının herbiri, müride musallat olacak Allah-u Zülcelal' in düşmanlarını defeder. Bu düşmanlardan şeytanın silahı tokluk, hapishanesi açlıktır. Hevanın silahı çok konuşmak, hapishanesi ise susmaktır. Dünya da Allah-u Zülcelal' in düşmanlarındandır. Ona karşı silah da insanlardan ihtilat, alakayı kesmektir. Hapishanesi ise zikirdir. Nefsin silahı uyku, hapishanesi ise uyanıklık, bilhassa geceleri erken kalkmak ve seher vakti veliler sofrasında bulunmaktır.

   Allah-u Zülcelal' in huzuruna kavuşmak ve rızasına nail olmak istiyenler bilmelidirler ki, susmanın aşırısı hikmetin belirmesi için zararlıdır. Uykusuzluğun aşırısı da bedeni zayıf düşürür. Yalnızlığın aşırısı, hayatı karmaşık hale getirir. Bunun için her işin hayırlısı, ölçülü yapılanıdır. Mürid nefsini çirkinliklerden temizlemek için şu hususlardan kaçınmak gayretinde olmalıdır: 

Ucub (kendini beğenmek) 

Riya (gösteriş yapmak)  

Kibir (büyüklenmek)  

Hased (çekememezlik)  

Cimrilik  

Kin  

Küfürlü konuşmak  

Bidatleri benimsemek  

Halinden şikâyetçi olmak  

Allah-u Zülcelal' in rahmetinden ümid kesmek  

Salihlere buğz etmek  

Zalimlik yapmak  

Verdiği sözde durmamak  

Su-i zan etmek  

Dünya malını sevmek  

İbadetlerden tembellik sebebi ile vaktini geçirmek  

Hayasız olmak  

Fitneci olmak  

Emin, güvenilir olmamak  

İnatçı olmak  

Münafık tabiatlı olmak  

Şehvet-perest olmak  

Fakirlikten korkmak  

Kadere dil uzatmak  

Fukarayı horlamak  

Geçmişi ile övünmek  

Yaptığı hatanın üzüntüsünü çekmemek. 

   Bu sıfatlar, kötülük fidanlığı haline gelen ve zararlı bitkiler bitiren bakımsız bir tarla durumundaki kalbin, dışa akseden çirkin sıfatlarıdır. Mürid bunlardan özenle kaçınmalı ve bunların tersi olan güzel ahlaklarla ahlaklanmalıdır. İşte manevi bir ilim olan tezhib ilmi; kalbi ilâhi ihsanlara, lütuflara hazırlama ilmidir. Tasavvuf büyüklerine göre tezhib ilmi farz-ı ayndır.